Hilmi Demir: Azərbaycanın Mərkəzi Asiya Dövlət Başçıları Məşvərət Görüşünə üzv qəbul edilməsi tarixi hadisədir

Azərbaycanın liderliyi və türk dünyası geosiyasəti ilə Türküstan bölgəsinin Anadoluya bağlanması böyük tarixi hadisədir.

Bunu "Report"un Türkiyə bürosuna açıqlamasında Türkiyə Yaxın Şərq və Mərkəzi Asiya Tədqiqat İnstitutunun (TEPAV OAS) direktoru, İqtisadiyyat və Texnologiya Universitetinin (TOBB ETÜ) professoru Hilmi Demir bildirib.

Özbəkistanın paytaxtı Daşkənddə keçirilən 7-ci Mərkəzi Asiya Dövlət Başçıları Məşvərət Görüşündə Azərbaycanın tamhüquqlu üzv qəbul olunmasını "tarixi addım" olaraq dəyərləndirən mütəxəssisin fikrincə, bu məsələ həm də Rusiyanın Avrasiyaçılıq, Çinin "Bir Kəmər, Bir Yol" layihəsinə və Qərb hegemonluğuna qarşı öz regional inteqrasiyasını təmin etməklə "Yeni Turan" dünyasının qurulmasına təkan ola bilər:

"Bu, həmçinin Qərb və Şərq, Çin və ABŞ arasında yeni bir tarazlıq, bazar və aktyor formalaşması üçün yol açacaq".

Professor hesab edir ki, Azərbaycanın bu zirvədə iştirakı mövcud əməkdaşlıq münasibətlərinə yeni dinamika qatacaq və strateji tərəfdaşlığı möhkəmləndirəcək: "Siyasi dialoq, iqtisadi əməkdaşlıq və mədəni qarşılıqlı əlaqəni gücləndirən məsləhət platformalı bu format coğrafi əhatə dairəsini Qafqaza genişləndirir. İştirakın institusional əhəmiyyəti 2026-cı ildə keçiriləcək Məşvərət Görüşünün adının "Mərkəzi Asiya və Azərbaycan" olaraq dəyişdirilməsi təklifi ilə daha da gücləndirildi".

Hilmi Dəmir Azərbaycanın bu formatda iştirakını üç əsas istiqamət üzrə regiona əhəmiyyətli təsirlər yaratmaq potensialı olaraq dəyərləndirib: "Cənubi Qafqaz-Mərkəzi Asiya inteqrasiyası, Türk Dünyasının inkişafı və ümumi regional geosiyasət".

O deyib ki, birinci istiqamət üzrə Azərbaycan Mərkəzi Asiya ilə Cənubi Qafqaz arasında institusional körpü rolunu oynayır və strateji əlaqələri dərinləşdirir: "Bu kontekst də nəqliyyat və logistika inteqrasiyasına müsbət təsir edəcək: Azərbaycanın iştirakı Orta Dəhliz (TransXəzər Beynəlxalq Nəqliyyat Marşrutu) və Zəngəzur Dəhlizi kimi layihələri regionun iqtisadi əsasına çevirmək məqsədini gücləndirir. Orta Dəhlizin inkişafı Rusiya və İranı keçmək üçün yeganə mümkün yol kimi qəbul edilir və regional ölkələrin Avrasiya ticarətində siyasi müstəqilliyini gücləndirir.

Enerji və rəqəmsal rabitə üzrə Azərbaycan Xəzər hövzəsindəki zəngin karbohidrogen ehtiyatları ilə təkcə körpü ölkəsi deyil, həm də enerji geosiyasətinin dayağıdır.

Daha geniş Avrasiya nizamı baxımından isə Xəzər enerjisini enerji boru kəmərləri (BTC, TANAP, TAP) vasitəsilə qlobal bazarlara (Rusiyanı keçməklə) çıxarmaqla, Azərbaycan daha geniş Avrasiya enerji nizamında mərkəzi yerini sübut edib".